Yoğun Bakım Sonrası (Post-ICU) Beslenme ve Rehabilitasyon Süreci: Nütrisyonun Rolü

Yoğun bakım sağkalımı her geçen yıl artmakta, buna paralel olarak post-ICU dönemde fonksiyonel kayıplar ve malnütrisyon önemli bir sorun haline gelmektedir. Bu dönemde beslenme, yalnızca kalori sağlamak değil, kas gücünü, bilişsel iyileşmeyi ve immün dengeyi yeniden inşa etmek için kritik rol oynar.

Post-ICU Sendromu

Post-intensive care syndrome (PICS), kas kaybı, fonksiyonel zayıflık, depresyon, kognitif bozukluk ve malnütrisyonla karakterizedir. Metabolik olarak hastalar hâlâ katabolik fazdadır; protein yıkımı sürerken anabolizma baskılanmıştır. Bu nedenle beslenme, anabolik yanıtı destekleyecek şekilde planlanmalıdır.

Temel Beslenme İlkeleri

Yeni kılavuzlar (ESPEN 2024, Bear et al. Crit Care Clin, 2024) post-ICU dönemde şu hedefleri önermektedir:

• Enerji: 25–30 kcal/kg/gün, indirekt kalorimetriyle izlenmeli

• Protein: ≥ 1.5–2.0 g/kg/gün

• Yağ: Enerjinin %25–35’i, MCT ve omega-3 zengin formüller tercih edilmeli

• Mikronütrientler: Çinko, selen­yum, D-vitamini eksiklikleri izlenmeli

Erken oral alım yetersizse enteral destek sürdürülmelidir. Disfaji riski olan hastalarda yutma değerlendirmesi yapılmalıdır.

Kas Kütlesi ve Rehabilitasyon

Yoğun bakımda kas kütlesinin %10–20’si kaybedilebilir. Bu kaybın geri kazanımı için yüksek proteinli diyet, leucine-zengin formüller ve HMB (β-hydroxy-β-methylbutyrate) destekleri kullanılabilir.
Beslenme, fizyoterapi ve mobilizasyon programlarıyla eşgüdümlü uygulanmalıdır.
Yeni çalışmalar, 12 haftalık HMB + fizyoterapi kombinasyonunun kas gücünü %18 artırdığını göstermiştir (Front Nutr, 2025).

Bilişsel ve İmmün Fonksiyon

D-vitamini ve omega-3 yağ asitleri, post-ICU dönemde kognitif iyileşmeye katkıda bulunur ve nöroinflamasyonu azaltır (J Clin Med, 2025).
Yüksek proteinli beslenme rejimleri, enfeksiyon nüks oranlarını %15 azaltabilir (Crit Care, 2024).

Evde Takip ve Rehabilitasyon

Taburculuk sonrası ilk 3 ayda malnütrisyon sıktır.
Önerilen yaklaşımlar:

• Haftalık vücut ağırlığı ve kas kütlesi ölçümü (BIA veya ultrasonografi)

• 3 ay boyunca yüksek proteinli oral destek (≥ 400 kcal/gün, ≥ 30 g protein)

• Evde veya tele-diyetisyen takibi

• Rehabilitasyon merkezlerinde multidisipliner yaklaşım

Gelecek Perspektifi

Post-ICU dönem, rehabilitasyon tıbbı ve metabolik bakımın kesiştiği yeni bir alandır. Yapay zekâ destekli modeller, enerji-protein hedeflerini kişiselleştirebilir; mikrobiyota temelli beslenme algoritmaları geliştirilmekte ve “kişiselleştirilmiş post-ICU nütrisyon” kavramı giderek önem kazanmaktadır (Curr Opin Clin Nutr, 2025).

Sonuç

Yoğun bakım sonrası beslenme, tedavinin uzantısıdır. Kas fonksiyonunun, bilişsel kapasitenin ve immün dengenin yeniden kurulması, ancak bireyselleştirilmiş ve sürekli bir beslenme stratejisiyle mümkündür.
Post-ICU dönemde hedef yalnızca yaşamı sürdürmek değil, yaşam kalitesini yeniden inşa etmektir.